Jesteśmy zaskoczeni i głęboko rozczarowani projektem nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zaprezentowanym 15 lutego br. przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Oceniamy negatywnie wykreślenie z projektu procedowanego przez poprzedni rząd ustawowych tantiem dla twórców za eksploatację ich filmów i seriali w internecie. Nie możemy się także zgodzić z uzasadnieniem przedstawionym przez resort kultury.
- Ministerstwo Kultury wskazuje, iż w ramach implementacji art. 18 dyrektywy jedynie w niektórych, aczkolwiek nielicznych państwach wprowadzono na rzecz twórców lub wykonawców niezbywalne i wykonywane za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawo do wynagrodzenia z tytułu VOD.
Komentarz ZAPA: Nowe mechanizmy w postaci tantiem ustawowych zostały przyjęte przy okazji wdrożenia dyrektywy rzeczywiście jedynie m.in. w Belgii, Słowenii czy na Litwie. Ministerstwo Kultury nie uwzględniło jednak faktu, że państwa takie jak Francja, Hiszpania, Włochy czy Estonia od dawna takie przepisy już w swoim prawodawstwie przyjęły, a inne państwa, ze względu na brak tradycji tantiem ustawowych, wdrożyły art. 18 dyrektywy w postaci innych skutecznych mechanizmów prawnych, takich jak np. zbiorowe negocjacje prowadzone przez związki zawodowe.
- Ministerstwo Kultury wskazuje, że w odpowiedzi na dyrektywę najwięksi dostawcy usług VOD zaczynają wprowadzać własne, autorskie systemy dodatkowego wynagradzania twórców i wykonawców w przypadkach, gdy dany film czy serial uzyska określony próg sukcesu komercyjnego.
Komentarz ZAPA: Wiemy dotychczas tylko o jednym takim „systemie”, zaproponowanym przez platformę Netflix, który w dodatku ma charakter jedynie pilotażowy i obejmuje wybranych twórców zaledwie kilku ekip filmowych. Oceniamy ten program jako wybiórczy i bardzo niekorzystny dla twórców. Nie spełnia on bowiem podstawowej przesłanki z dyrektywy, mającej zagwarantować wszystkim twórcom, a nie tylko pracującym przy wybranych produkcjach danego serwisu VOD, wynagrodzenie proporcjonalne do faktycznej eksploatacji ich dzieł na wszystkich polach eksploatacji. Pilotaż Netflixa oparty jest także na bardzo wyśrubowanych kryteriach. Twórca uzyska dodatkowe wynagrodzenie przy założeniu, iż co najmniej 10 milionów widzów obejrzy przynajmniej 90% całego filmu lub 90% wszystkich odcinków danego sezonu serialu. Nie gwarantuje zatem ani sprawiedliwego ani godziwego wynagrodzenia wszystkim polskim filmowcom, których filmy i seriale oglądane są w serwisach streamingowych. Należy bowiem pamiętać, że większość produkcji udostępniana jest w Netflixie i innych serwisach VOD na licencji, czyli nie jest tzw. produkcją oryginalną, bo nie została wyprodukowana przez ten serwis.
Z uwagi na powyższe wątpliwości, zaprezentowany 15 lutego br. projekt nowelizacji prawa autorskiego nie stanowi w naszej ocenie realizacji prawa twórcy do uzyskania odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 18 dyrektywy o prawie autorskim.
Dominik Skoczek
Dyrektor ZAPA